Als pedagogen en maatschappelijk werkers zijn we belast met het aanpakken van complexe sociale problemen die kinderen, gezinnen en gemeenschappen beïnvloeden. Werken aan oplossingen voor deze kwesties zit vaak vol uitdagingen en valkuilen.
Veel van deze valkuilen komen door een enkel aspect van deze problemen: ze zijn complex.
De complexiteit van sociale problemen
Veel uitdagingen waarmee pedagogen maatschappelijk werkers dagelijks worden geconfronteerd, zijn complex.
Armoede is bijvoorbeeld meer dan alleen een gebrek aan geld. Het wordt ook veroorzaakt door ongelijkheid, beperkte toegang tot onderwijs en barrières voor werkgelegenheid. Op dezelfde manier is verslaving niet alleen een persoonlijke beslissing. Het kan het worden beïnvloed door psychische problemen, trauma en maatschappelijke druk.
Het slechte nieuws is dat het de interactie tussen de factoren is dat het probleem complex maakt, waardoor het moeilijk is om een oplossing te vinden.
Het goede nieuws is dat er een hele wetenschappelijke tak is die deze soorten complexe sociale problemen onderzoekt: complexiteitswetenschap.
Deze discipline erkent dat sommige problemen complex zijn en beïnvloed worden door verschillende factoren, waaronder individueel gedrag, sociale structuren en culturele normen. Deze problemen zijn moeilijk op te lossen vanwege hun onderlinge verbondenheid en de betrokkenheid van meerdere belanghebbenden. Je hebt speciale methoden en benaderingen nodig om deze complexiteiten aan te pakken, omdat traditionele probleemoplossingsmethoden vaak tekortschieten.
De meeste sociale problemen vallen in deze categorie van complexe problemen.
Complexiteitstheorie erkent ook dat er typische valkuilen zijn als je probeert complexe problemen op te lossen.
Je hebt waarschijnlijk deze drie al eens tegengekomen.
Snelle oplossingen willen.
Het kan zijn dat je je onder druk gezet voelt om onmiddellijke oplossingen of interventies te vinden om de kwesties aan te pakken.
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom er druk is om snelle oplossingen te bieden. Ten eerste willen pedagogen hun cliënten graag zo snel mogelijk helpen. Ten tweede kan er externe druk zijn, zoals beperkte financiering of organisatorische verwachtingen die korte termijn oplossingen boven langdurige systemische verandering stellen.
Maar complexiteitswetenschap vertelt ons dat snelle oplossingen zelden een complex probleem oplossen. Complex problemen vereisen tijd, geduld en een diepgaand begrip van de onderliggende oorzaken.
Snelle oplossingen kunnen natuurlijk tijdelijke verlichting bieden, maar ze pakken meestal niet de dieperliggende oorzaken van het probleem aan. Dit komt omdat complexe problemen geen geïsoleerde incidenten zijn die met een one-size-fits-all aanpak kunnen worden opgelost. Ze omvatten veel factoren die met elkaar verweven zijn en een domino-effect op elkaar hebben.
Denk maar eens aan dakloosheid.
Het bieden van tijdelijke huisvesting aan een dakloze kan directe verlichting bieden, maar het lost niet de onderliggende problemen op die hebben geleid tot hun dakloosheid. Factoren zoals werkloosheid, psychische problemen en gebrek aan betaalbare huisvesting dragen allemaal bij aan het probleem.
Om complexe sociale problemen zoals dakloosheid effectief aan te pakken, moeten we een alomvattende benadering volgen die de onderling verbonden factoren en systemische barrières aanpakt.
En dat kost tijd.
Tijd om in het probleem te duiken en alle onderling verbonden factoren en dynamieken in kaart te brengen. Tijd om de verschillende perspectieven en ervaringen van diverse belanghebbenden te analyseren. Tijd om samen te werken en samen te creëren met cliënten en andere belanghebbenden.
Belangrijke verandering kost tijd.
Als het jaren heeft gekost om op dit punt te komen, zal het waarschijnlijk ook jaren zal duren om consequent een beter resultaat te bereiken.
Vasthouden aan methoden die geen verandering teweegbrengen.
Je kunt jezelf betrappen op het gebruiken van bekende en comfortabele interventies, zelfs als die in het verleden beperkte of geen resultaten hebben opgeleverd.
Er zijn verschillende redenen waarom we soms doorgaan met het gebruik van ineffectieve interventies. Dit kan te wijten zijn aan factoren zoals beperkte middelen, weerstand tegen verandering of een gebrek aan begrip van de complexiteiten die betrokken zijn. Ook kunnen externe belanghebbenden zoals financiers of beleidsmakers druk uitoefenen om bepaalde benaderingen te volgen om politieke of economische redenen.
Als pedagogen en maatschappelijk werkers is het essentieel om te erkennen wanneer deze traditionele benaderingen niet de benodigde resultaten opleveren.
Neem bijvoorbeeld gevoelens van onveiligheid in een gemeenschap.
Als traditionele maatregelen zoals meer politie of beveiligingscamera’s het algehele gevoel van veiligheid niet verbeteren, moetje je hun strategieën heroverwegen. Misschien is een meer systematische aanpak nodig om de onderliggende oorzaken zoals armoede, ongelijkheid en gebrek aan ondersteuningssystemen aan te pakken. Of we kunnen alle graffiti laten overschilderen als dat mensen een gevoel van empowerment geeft.
Maar blijf geen dingen doen waarvan je weet dat ze niet werken.
Einstein stelde al dat de definitie van dwaasheid is om steeds hetzelfde te blijven doen en verschillende resultaten te verwachten.
Dat betekent niet dat verandering moet worden gemaakt omwille van de verandering. Maar vergeet niet dat veranderingen klein kunnen zijn en kunnen leiden tot grotere dingen in de loop van de tijd. Het kan zo klein zijn als een verandering in mindset, een groter geloof in het bereiken van doelen of een grotere bereidheid om te experimenteren.
Volg alle aspecten van het probleem zorgvuldig, maar als er niets verandert, probeer dan iets anders.
Zorgen maken over het verergeren van de situatie.
Je kunt ook bang zijn om de situatie te verergeren door in te grijpen in complexe sociale problemen.
Pedagogen en maatschappelijk werkers kunnen aarzelen om actie te ondernemen omdat ze vrezen voor onbedoelde gevolgen, zoals het verergeren van bestaande problemen of het creëren van nieuwe. Deze zorgen zijn legitiem. Het is belangrijk om ze in overweging te nemen, omdat sociale problemen met elkaar verbonden zijn, wat betekent dat het aanpakken van één aspect gevolgen kan hebben in andere gebieden.
Maar deze angst kan leiden tot inertie of een terughoudendheid om nieuwe strategieën en oplossingen te proberen.
Maar onthoud, om verschillende resultaten te bereiken, moeten dingen veranderen.
Verandering, zelfs als het slechter is, is vaak beter dan helemaal geen verandering. Wanneer dingen beginnen te verschuiven, kunnen ook andere aspecten van het leven beginnen te transformeren. Soms kan het raken van de bodem een wake-up call zijn die iemand motiveert om actie te ondernemen en een verandering teweeg te brengen.
Natuurlijk, staat dat de veiligheid van je cliënt altijd voorop.
Conclusie
Ik ben er van overtuigd dat het sociale werkveld een paradigma verschuiving nodig heeft om complexe sociale kwesties aan te pakken. Wanneer traditionele methoden ineffectief zijn gebleken, moeten we nieuwe ideeën en innovatieve oplossingen omarmen. Door buiten onze comfortzone te stappen, kunnen we ons beter uitrusten om een betekenisvolle impact te hebben op het leven van kwetsbare kinderen en bevolkingsgroepen en bijdragen aan positieve sociale verandering.
Meer weten?
Klik hier als je meer wilt meer weten over complexiteit en pedagogiek.
Niet alle problemen zijn complex. Lees hier welke problemen je anders (complex) moet aanpakken.
