We hebben het al eerder gezegd: niet elk probleem is hetzelfde. Sommige zijn zo klaar als een klontje om op te lossen, terwijl andere je het hoofd kunnen breken. Eén ding is zeker: problemen ontstaan niet zomaar uit het niets. Er is altijd iets dat het systeem in de war schopt en uiteindelijk leidt tot dat vervelende probleem.
Laten we even eerlijk zijn, als een probleem net zo simpel is als een legpuzzel, dan kun je vaak gewoon de recente verandering terugdraaien en klaar is Kees. Maar hier komt de catch: bij complexe problemen werkt dat trucje niet. En waarom niet? In deze blogpost gaan we het hebben over het verschil tussen wat de triggers en oorzaken van een probleem.
Oorzaak
We beginnen met oorzaken, de eenvoudigste vorm van problemen. We spreken van een oorzaak wanneer er een duidelijke oorzaak-gevolgrelatie is. Stel je voor dat ik mijn been breek; het gevolg is eenvoudig: ik kan niet meer lopen. Het onvermogen om te lopen is puur het gevolg van het gebroken been, en het breken van mijn been heeft geen andere effecten dan dat ik niet meer kan lopen. Zodra mijn been is genezen, kan ik weer gaan lopen.
Bij dit soort problemen herstelt het systeem zichzelf naar het oude evenwicht zodra de oorzaak is weggenomen. Dit gebeurt omdat het probleem duidelijk wordt veroorzaakt door een specifieke oorzaak die we kunnen identificeren en aanpakken. Dergelijke oorzaken kom je voornamelijk tegen in eenvoudige problemen, de zogenaamde puzzels.
In de wereld van de pedagogie is de realiteit echter vaak veel complexer. Daarom zien we daar veel meer triggers
Trigger
Laten we eens kijken naar het concept van een trigger. Een trigger kan worden omschreven als een gebeurtenis die een reeks reacties in gang zet die uiteindelijk leiden tot blijvende veranderingen in het systeem. Het is belangrijk op te merken dat het herstellen van de trigger niet automatisch het oude evenwicht herstelt. Het probleem kan blijven bestaan, zelfs als de vermeende ‘oorzaak’ is weggenomen.
Laten we dit illustreren met een voorbeeld: stel je voor dat een ouder zijn baan verliest. Dit kan leiden tot stress, wat op zijn beurt de opvoedvaardigheden beïnvloedt. De ouder reageert misschien minder sensitief op het kind, wat resulteert in het kind dat negatieve aandacht zoekt. Hierdoor ontstaan de eerste opvoedingsproblemen. Op het eerste gezicht lijkt het erop dat het verlies van de baan de oorzaak is van deze problemen. Dus, als de ouder weer werk heeft, zouden de opvoedingsproblemen moeten verdwijnen, toch?
Maar in dit specifieke geval is dat niet gebeurd. Hoewel de ouder weer werk heeft gevonden, zijn de opvoedingsproblemen gebleven. Wat is hier aan de hand?
Een complexe blik op triggers
Het verlies van de baan heeft een kettingreactie veroorzaakt die je kunt zien in onderstaand systeem diagram.
Zoals je ziet geeft het verlies van het werk meer Stress. Dat zorgt dan voor minder Opvoedvaardigheden bij de ouder. En het verminderen van die Opvoedvaardigheden geeft meer Negatief aandacht zoekend gedrag van het kind. Dat is het moment dat de ouder hulp gaat zoeken in het omgaan met het kind dat niet luistert.
Het zou andersom ook moeten werken: minder stress zou moeten leiden tot betere opvoedvaardigheden, wat op zijn beurt zou moeten zorgen voor minder negatieve aandacht van het kind. Uit het feit dat de opvoedproblemen blijven bestaan, kan worden geconcludeerd dat het vorige model niet compleet is. Het volgende model verklaart wel waarom de opvoedproblemen blijven bestaan.
Het systeemdiagram is nu op twee plekken verandert om het beter te laten aansluiten bij de werkelijkheid. Ten eerste is er een vertraging toegevoegd in de relatie tussen Opvoedvaardigheden van de ouder en het Negatieve aandacht zoeken van het kind. Het duurt namelijk even voor het kind echt ‘vervelender’ wordt. Iedere ouder reageert weleens minder sensitief. Pas als dit langere tijd gebeurt, zal het gedrag van het kind ook echt veranderen.
De tweede verandering is de toevoeging van de pijl tussen Negatief aandacht zoeken en de Stress bij de ouder. Zo’n “vervelend” kind zorgt ook voor stress. Die stress komt bovenop de stress die ontstaan is door het verlies van werk. En nu is een zichzelf versterken proces ontstaan, een positieve feedbackloop. Zo’n feedbackloop zorgt ervoor dat elke verandering zorgt voor een nog grotere verandering. Meer Stress leidt dus tot nog meer Stress.
Op het moment dat een bron van stress wegvalt, de ouder heeft weer werk, duurt het toch even voordat het positieve effect door druppelt naar het negatieve aandacht zoeken van het kind. En in de tussentijd blijft de stress oplopen. Hierdoor wordt het effect van het werk vinden teniet gedaan. Conclusie: de opvoedproblemen blijven.
Kort samengevat in termen van complexiteit: het verlies van werk zorgt voor stress. Dit triggert een zichzelf versterkend proces die de relatie tussen de elementen verandert (nl. de interactie tussen ouder en kind). Zo komt het systeem naar een ander evenwicht waarin opvoedproblemen ontstaan als emergent kenmerk. Het wegnemen van de oorspronkelijk bron van stress is nu niet meer genoeg om het systeem weer terug te brengen naar het oorspronkelijke evenwicht waarin geen opvoedproblemen waren.
Het probleem zit in het systeem, niet in het verlies van werk. Dat is alleen maar de trigger.
Verschil tussen triggers en oorzaken
Het verschil tussen een trigger en de oorzaak van een probleem is belangrijk omdat het een verschil in de aanpak van het probleem betekent. Bij het oplossen van een probleem is het belangrijk om de oorzaak te identificeren om ervoor te zorgen dat het probleem niet opnieuw optreedt. Het verwijderen van een trigger kan tijdelijk de symptomen van een probleem verminderen, maar het zal het onderliggende probleem (het systeem) niet oplossen. Voor het oplossen van een probleem dat is ontstaan door een trigger, moet je het systeem aanpassen.
Meer weten?
Klik hier als je meer wilt meer weten over complexiteit en pedagogiek.
Of, lees deze tip die uitlegt waarom een optelsom van factoren niet goed genoeg is.
