Complexe problemen zijn hardnekkig. Regelmatig hebben interventies geen of een ongewenst effect, wat je ook probeert. Zelfs als het gaat om bewezen effectieve interventies. Die hardnekkigheid kan een bron voor frustratie zijn voor cliënt en hulpverlener: zoveel inspanning geleverd en nog steeds onvoldoende resultaat. Je zou zomaar het vertrouwen op een goede oplossing kunnen verliezen. Toch is het belangrijk om niet te snel op te geven. op.
Bij complexe problemen is elk probleem het gevolg van zelforganisatie. Om te weten hoe die zelforganisatie ontstaat, is het belangrijk om het complex probleem in kaart te brengen met een systeemdiagram. Je zoekt dan naar factoren die op een of andere manier bijdragen aan het probleem. Van elke factor in het systeemdiagram moet je kunnen aangeven hoe die het probleem, direct of indirect, beïnvloedt. Elke factor is daarom een aanknopingspunt voor een interventie. Dat zijn er dus meestal best veel. Als je als hulpverlener een factor moet kiezen om te beïnvloeden, is het dus logisch om een interventie te kiezen waarmee je bekend bent, die aangeboden wordt door je organisatie of die bewezen effectief is.
Welke interventie je ook kiest, er bestaat altijd een kans dat de interventie niet het gewenste effect heeft. Zelfs als je ziet dat de gekozen interventie de juiste factor verandert, kan het zijn dat er geen effect is op het probleemgedrag. Het systeem kantelt niet. De verandering wordt dan ergens anders in het systeem opgevangen en teniet gedaan. Al het werk voor niets.
Waarom niet opgeven?
Nu is het belangrijk om het niet op te geven. Geen resultaat is ook resultaat! Iedere interventie zal iets aan de attractoren veranderen en het systeem in beweging brengen. Bespreek de resultaten van de interventie met je cliënt. Beweegt het de goede kant op of staat het stil? Als het niet beweegt, wat hebben jullie dan geleerd over de attractoren in het systeem: waarom werkt het niet zoals jullie dachten? Geven de resultaten aanleiding voor een andere aanpak? Als het systeem de goede kant op beweegt, kan de interventie dan versterkt worden? Is het mogelijk dat er ergens een vertraging is, dat het systeem bijna gaat kantelen?
Deze vragen moet je blijven stellen, ook voor de tweede, de derde of misschien wel de vierde interventie. Blijf altijd in gesprek met de client om uit te zoeken waarom het niet werkt. Het hebben van een verklaring kan helpen om de moed erin te houden en nog wat anders te proberen. Gebruik elke ‘mislukking’ om jullie inzicht in het probleem te versterken en pas je systeemdiagram aan. Elk resultaat is een aanknopingspunt voor een volgende, succesvollere, interventie.
Nog meer redenen om de moed er in te houden
Wat ook kan helpen om de moed niet op te geven, is het idee dat bij complexe problemen kleine oorzaken grote effecten kunnen hebben. Bovendien is het niet denkbeeldig dat de gesprekken over oplossingen zorgen voor een ander mentaal model, waardoor het systeem gaat kantelen, ondanks het mislukken van de interventies.
Meer tips? Kijk dan hier hoe je het krijgen van nieuwe emergent gedrag kan bevorderen. Of Kijk hier voor alle tips.
Meer weten? Kijk waarom kennis over complexiteit belangrijk is voor pedagogen.
Niet alle problemen zijn hetzelfde. Lees hier welke problemen je anders (complex) moet aanpakken.
