Herken de eerste signalen

Herken de eerste signalen
opleidingen

Meepraten?

Kom bij de facebookgroep voor pedagogen die niet bang zijn voor complexiteit!

Complexe pedagogische problemen zijn niet makkelijk op te lossen. De ‘standaard’ methodieken werken meestal niet, dus je moet het anders aanpakken. Maar voordat je dit soort problemen kunt oplossen, zul je ze eerst moeten herkennen. Dan is dus de vraag: hoe kun je complexe problemen herkennen? Waar moet je op letten? Wanneer ga je denken dat het wel eens een complex probleem zou kunnen zijn? Hoe herken je de eerste signalen?

Als je er ‘s nachts wakker van ligt.

Herken de eerste signalen

Een van de eerste signalen die aangeven dat je wel eens met een complexe probleem te maken kan hebben, is als het probleem maar door je hoofd blijft spoken. Je bent bijvoorbeeld niet zeker of de gekozen oplossing wel de juiste was. Had een andere oplossing misschien toch beter geweest? Heeft de gekozen oplossing wel het effect dat je had gedacht? Zijn er geen vervelende bijeffecten? Zijn er mensen voor wie de gekozen oplossing misschien een tegengesteld effect heeft?

Betrap je jezelf erop dat je in je hoofd alle mogelijke oplossingen nog steeds doorloopt? Dan is dat een waarschuwing van je intuïtie dat dat het probleem weleens complexer kan zijn dan je in eerste instantie dacht.

Als problemen elke keer een beetje anders terugkomen.

herken de eerste signalen

Iedereen kent wel gezinnen (of organisaties) waar altijd wat aan de hand is. Net als je denkt dat een probleem is opgelost, is er weer iets anders aan de hand. De interventie die voor het oorspronkelijk probleem is gekozen, lijkt wel gewerkt te hebben. Jammer genoeg is er een ander probleem voor in de plaats gekomen. Denk maar aan een trampoline: als je op een plek iets wegdrukt, komt er aan de andere kant iets omhoog.

Het nieuwe probleem is vaak net een beetje anders. Het ligt daarom niet voor de hand om de initiële interventie nog een keer voor te stellen. Het hele onderzoeksproces kan/moet opnieuw gestart worden. Als dan de resultaten van de vorige interventie niet worden mee genomen in nieuwe probleemdefiniëring (gebrek aan dossiervorming, slechte overdracht) kan het zomaar gebeuren dat na de nieuwe interventie het oorspronkelijk probleem weer terugkomt.

Dus zie je een gezin voor de vierde keer in het jaar in je spreekuur, is iemand kind aan huis bij verschillende hulpverleners of zie je in het dossier dat je de zoveelste hulpverlener bent, dan moet er een complexiteitsbelletje gaan rinkelen.

Als je niet weet wat je moet doen omdat er teveel keus is.

Vaak bestaat een probleem uit verschillende probleemelementen. Elk van die probleemelementen heeft een eigen oplossing. Maar je kan natuurlijk niet alles doen. Je moet een keuze maken. Als je nu geen goede reden kan bedenken waarom de ene oplossing echt beter is dan de andere oplossing, dan is het waarschijnlijk dat je nog niet goed weet hoe het probleem in elkaar zit. En als je geen goed beeld van de oorzaak van het probleem kan krijgen, dan is de kans groot dat je te maken hebt met een complex probleem.

Dus, voelt het kiezen van een interventie als een willekeurige keuze, dan is het de moeite waard om te onderzoeken of je hier te maken hebt met een complex probleem.

Als je niet weet wat je moet doen omdat er eigenlijk geen keus is.

Maar andersom gebeurt ook heel vaak. De keuze voor een interventie voelt willekeurig omdat elke oplossing even ‘slecht’ is. Ook dit betekent waarschijnlijk dat je (nog) geen goed beeld hebt van het probleem. Je ziet waarschijnlijk wel dat de ene oplossing problemen veroorzaakt bij een ander deel van het probleem. De wederzijdse beïnvloeding tussen de probleemelementen maakt dat het probleem niet meer te overzien is.

Dus, zijn alle oplossingen even slecht, dan is dat een reden om te kijken of je te maken hebt met een complex probleem.

Als je er niet achter kan komen wat nu echt het probleem is.

Herken de eerste signalen

Het zou zo fijn zijn als problemen gewoon één oorzaak hadden. Eén oorzaak die je dan kan wegnemen om zo het hele probleem op te lossen. Die wens om te versimpelen is menselijk. En, laten we eerlijk zijn, wordt ook wel een beetje gestimuleerd door de aandacht voor effectieve interventies. Maar soms is er niet een ‘echte oorzaak’. Soms kun je meer probleemelementen aanwijzen die allemaal samen het probleem ‘veroorzaken’. Dan zou je kunnen zeggen dat het die probleemelementen zijn die het probleem veroorzaken. Maar in andere gevallen veroorzaken dezelfde probleemelementen helemaal geen probleem! Dit is een signaal dat het probleem niet veroorzaakt wordt door de probleemelementen maar door de relaties tussen de probleemelementen. Zou het probleem complex kunnen zijn?  

Dus, kom je er niet achter wat het echte probleem is, weiger dan om te versimpelen. Ga eerst eens kijken of je niet te maken hebt met een complex probleem.

Alleen herkennen is niet genoeg.

Heel goed als je in staat bent om de eerste signalen op te vangen. Maar met het herkennen van een complex probleem ben je er nog niet. Je moet ook durven erkennen dat het probleem complex is en dat simpele oplossingen dus per definitie niet bestaan. Werken met complexe problemen betekent dat je er nooit zeker van bent dat wat je gaat doen gaat werken.

Weiger dus om te versimpelen tot je zeker weet dat je niet te maken hebt met een complex probleem. Daar is een bepaalde houding en ook best wat moed voor nodig. En kennis over pedagogische complexiteit natuurlijk.

Pas als je hebt erkend dat een pedagogisch probleem een complex probleem is, kan je aan de slag met het oplossen van dit probleem.


Meer weten?

Klik hier als je meer wilt meer weten over complexiteit en pedagogiek.

Of, lees deze tip die uitlegt waarom het belangrijk is om complexiteit te herkennen.

dynamiek in pedagogiek

Wat zoek je?

Meer weten over hardnekkige pedagogische problemen?

podcast aanvragen

Ik stuur je drie dagen lang, elke dag een podcast waarin ik je vertel wat hardnekkige pedagogische problemen zo bijzonder maakt en wat dat voor jou als professional betekent.

dynamiek in pedagogiek

Deze website maakt gebruik van cookies. Door de site te blijven gebruiken, ga je akkoord met ons cookiebeleid. Meer informatie: Privacybeleid​