Het concept van Eigen Kracht speelt een belangrijke rol in het hedendaagse (jeugd)beleid. Als mensen hun eigen problemen kunnen oplossen dan hoeven ze geen beroep te doen op de zorg en dat scheelt ons dan allemaal geld. Het idee erachter is natuurlijk goed. Niet alleen vanuit economisch belang, maar vooral ook vanuit persoonlijk, moreel belang. Gelukkig is genoeg onderzoek gedaan naar empowerment om aanknopingspunten te vinden voor de praktijk. Dit onderzoek van Cattaneo & Chapman(2010) bekijken empowerment als iteratief proces onder invloed van de omgeving.
Het idee achter dit iteratieve (herhalend) proces is logisch.
- Je definieert een doel waarmee je je Eigen Kracht kan vergroten. Niet te moeilijk natuurlijk, het moet vooral haalbaar zijn. Een doel dat niet gehaald wordt, heeft een negatief effect. Maar daarover later meer.
- Vervolgens voer je acties uit om je doel te bereiken. Welke acties je kan uitvoeren en je kans op succes wordt beïnvloed door de sociale context waarin je bent. Een doel als ‘Elke week naar het wijkhuis gaan’ lukt waarschijnlijk niet als het wijkhuis te ver weg is en je geen vervoer hebt.
- Kijk naar wat er is gebeurd en reflecteer erop. Waarom heb je het doel gehaald, waarom niet? Wat kan je daarvan leren? De veronderstelling is dat als je je doel gehaald hebt omdat jij daarvoor gewerkt hebt, en dat zo je gevoel van Eigen Kracht omhoog gaat. Met deze nieuwe Eigen Kracht kan je nieuwe, en misschien ook hogere/betere doelen stellen. En dan is het proces weer opnieuw begonnen.
Het is dus een zichzelf versterkend proces. Elke keer dat iets lukt, wordt de Eigen Kracht sterker, waardoor er meer dingen lukken. Maar zichzelf versterkende processen werken ook andersom. Als iets niet lukt, gaat de Eigen Kracht naar beneden: Zie je wel, ik kan niks, alles zit tegen, …
Als je alles zo bekijkt, kun je wel concluderen dat Eigen Kracht een emergente eigenschap is van een complex systeem. Het doel voor ons als dappere pedagogen is dus om dit systeem naar een andere evenwicht te brengen. Dat proces is dan empowerment.
Voor de praktijk
Het nemen van actie om je doel te bereiken, speelt hierin dus een essentiële rol in dit proces. Maar in het verhaal van de WRR ‘Denken is nog geen Doen‘ blijkt dat het niet zo simpel is als dat het soms lijkt. Het ontbreekt sommige mensen aan Doenvermogen. Dat kan zijn omdat ze problemen hebben met hun executieve functies zodat ze niet kunnen starten. En soms weten mensen ook niet wat ze kunnen doen om een bepaald doel te halen. Dat kan komen door omstandigheden, b.v. stress, of omdat ze het gewoon niet weten (Denkvermogen). En het succes van die acties is natuurlijk afhankelijk van de context. Als je geen tijd, energie of geld hebt om je acties succesvol af te ronden, is het resultaat negatief.
Het stellen van kleine, maar vooral haalbare doelen is dus heel belangrijk voor het opstarten van het empowerment proces. En dan is het de taak van de professional om bij de reflectie de rol van de client goed te benadrukken. Cliënten kunnen dingen zeggen als: “Het was ook wel heel makkelijk”, of “Maar iedereen heeft geholpen” om zo hun eigen rol te minimaliseren. Deze gedachten hebben geen positieve invloed op empowerment. Ze moeten herkaderd worden tot “Jij hebt ervoor gezorgd dat het goed kwam”.
Lees hier het hele artikel: The Process of Empowerment. A Model for Use in Research and Practice
Meer weten over empowerment als complex idee? Kijk dan hier voor andere artikelen.
Weten waarom complexiteit belangrijk is voor de pedagogiek? Lees dan deze blog.
