Elke ouder, en elke pedagoog, weet dat de ontwikkeling van kinderen in sprongen gaat. De ontwikkeling van kinderen gaat niet altijd even hard. Soms lijkt het of er tijden niets veranderd, en dan ineens… Een baby groeit de eerste jaren heel snel, dan wordt het een tijdje stabiel om vervolgens in de pubertijd weer een groeispurt te maken. In termen van complexiteit spreken we over niet-lineaire ontwikkeling.
Maar ook de mentale/cognitieve ontwikkeling is niet-lineair. Een baby leert ‘ineens’ praten en leert na een paar jaar, in verhouding, nauwelijks meer iets bij. Het leren van een tweede taal is op latere leeftijd veel moeilijker. Dit heeft te maken met het idee uit de ontwikkelingspsychologie bekend als ‘kritiek periode’.
Kritieke periode en niet-lineaire ontwikkeling
Het idee achter ‘kritiek periode’ dat er een bepaalde periode is tijdens de ontwikkeling van een kind waarin een bepaalde ervaring nodig is om een bepaald gedrag of vermogen te ontwikkelen. Buiten deze periode heeft dezelfde ervaring niet hetzelfde effect. Zo is er een kritieke periode van taalontwikkeling: vanaf de geboorte tot ongeveer zeven jaar hebben kinderen een bijzonder vermogen om taal te leren. Als er in die periode (bijna) geen blootstelling is aan taal, dan leert een kind dat dus niet. Als een kind na het zevende jaar alsnog blootgesteld wordt aan taal, dan komt de taalontwikkeling toch niet op gang. Er is dus geen verhouding tussen de oorzaak (het blootstellen aan taal) en het effect (taalontwikkeling van het kind). Er is dus sprake van niet-lineaire ontwikkeling.
Kritieke periodes zijn er niet alleen voor taal. Ook voor executieve functies, bepaalde sociale vaardigheden (zoals gezichtsherkenning) en angst zijn kritieke periodes.
Meer lezen? Hier vind je een artikel die het nog beter uitlegt wat kritieke periodes zijn. Je vindt er ook verschillende voorbeelden : What is so critical?: a commentary on the reexamination of critical periods
Niet-lineaire ontwikkeling is een aspect van complexiteit. Je vindt meer over complexiteit in de pedagogiek in dit artikel.
