In complexe systemen is het effect van een interventie vaak niet in lijn met de grootte van de interventie: complexe systemen zijn non-lineair. Soms is het middel zelfs erger dan de kwaal. In dat geval spreken we van het cobra-effect.
Het cobra-effect treedt op wanneer een mogelijke oplossing het probleem verergert. Dit effect is het gevolg van onvoldoende doorwerken van de consequenties van de voorgestelde maatregelen. De term komt uit koloniaal India. De Britste regering was bezorgd over het grote aantal gevaarlijk cobra’s in Delhi. Ze loofde daarom een beloning uit voor elke dode cobra. In het begin was dit succesvol. Voor een groot aantal dode slangen werd een beloning opgehaald. Er waren echter ondernemende mensen die cobra’s gingen fokken voor de beloning. Toen de regering hier achter kwam, werd de beloning geschrapt waarna de cobrafokkers hun, nu waardeloze, slangen vrij lieten. Het gevolg was dat de populatie van wilde cobra’s verder steeg.
Het effect komt voor in allerlei soorten complexe systemen, maar verschillende disciplines kennen het onder andere namen. Termen die je vaak hoort als er sprake is van een cobra-effect zijn bijvoorbeeld: perverse prikkels, unintended consequences.
Meer weten? Kijk dan op:
https://en.wikipedia.org/wiki/Perverse_incentive#The_original_cobra_effect
https://nl.wikiqube.net/wiki/Cobra_effect
https://fee.org/articles/the-cobra-effect-lessons-in-unintended-consequences/
Meer voorbeelden van het cobra effect? Lees dan deze blog over de mislukt oorlog tegen obesitas.
Of kijk naar deze TedTalk over onbedoelde gevolgen.
Meer weten waarom kennis over complexe systemen belangrijk is voor de pedagogiek? Lees dan dit.
