Je kent vast wel het verhaal van die vlinder in China die stormen veroorzaakt in Amerika. Het is een verhaal dat gebruikt wordt om de chaostheorie te verduidelijken. Je vraagt je misschien af waarom ik over chaostheorie begin in  mijn verhaal over complexiteit. Maar dat komt omdat chaostheorie en complexiteitstheorie eigenlijk twee verschillende kanten zijn van dezelfde munt.

Chaostheorie probeert te verklaren hoe systemen soms heel snel, onverwacht en ook onregelmatig veranderen. Ze kijken dus vooral naar kantelpunten. Complexiteit kijkt juist naar hoe er orde ontstaat uit de hoge mate van wederzijdse beïnvloeding door componenten (Bron: Encyclopedia of Social Work).

Op de website van NPO kennis staat een interessant artikel: Chaostheorie: kan een vlinder een orkaan veroorzaken?. Zo wordt duidelijk dat ook het weer emergent gedrag is van een complex dynamisch systeem.

En dit geldt dus ook voor pedagogische systemen. Soms kunnen kleine veranderingen hele grote effecten hebben. Een aai over de bol kan betekenen dat iemand zich ineens gezien voelt en niet meer denkt dat niemand haar zal missen.

Een nieuwe buurvrouw zorgt voor meer sociale steun, meer praktische steun. Zo kan een gezin langzaam uit de problemen raken. Het grappige is, dat de verandering niets te maken hoeft te hebben met de ‘oorzaak’ van het probleem. Dat komt omdat er in complexe systemen geen oorzaken zijn. Alleen relaties, oftewel beïnvloeding.

Het minder grappige is dat je als pedagoog niet kan voorspellen of de vlinder een orkaan gaat veroorzaken en ook niet waar. Dat komt omdat het gedrag (de orkaan) emergent is. Dat is dus jammer. De vlinder is dus niet te vangen.