5 stappen voor een causaal diagram
Een plaatje van een complex systeem kan een hoop informatie opleveren. Systemen zijn vaak zo complex dat taal (per definitie lineair) de wederzijdse beïnvloeding niet goed duidelijk kan maken. Een plaatje kan dat wel. Zo’n plaatje met alle beïnvloedingsrelaties noemen we een causaal diagram.
Zo’n diagram kan een hoop inzicht leveren, en het is bovendien een goede basis om met anderen te praten over de verschillende invloeden die in het systeem herkenbaar zijn. Maar het maken van zo’n plaatje valt nog niet mee. Hans Vermaak heeft 5 stappen beschreven om tot een goed causaal diagram te komen.
Daarom hier de eerste in een serie van 5 blogs waarin ik zo’n tot een goed causaaldiagram probeer te komen. Om de stappen concreet te laten zien, gebruik ik een voorbeeld over spijbelen op de middelbare school.
Voor we beginnen…
…moet je goed nadenken over de afbakening van je systeem. Te groot en je verzuipt in de gegevens; te klein en je ziet niets nieuws. Kies een beginniveau en als het niet lijkt te werken, doe je een stapje dichterbij (meer details) of een stapje achteruit (minder details).
Voorlopig laat ik me meest innerlijke kind factoren buiten beschouwing, net als de meeste economische. Vooral kind en directe omgeving/microsystemen. Wellicht verandert dat in de loop van de stappen, maar dat hoort bij het proces. Het zal vast niet lineair zijn, maar dat zien we dan wel.
Stap 1: kies de top 10-20 van factoren op buikgevoel uit de volle breedte van de data
Klinkt misschien niet wetenschappelijk, selecteren op buikgevoel. Het doel van deze stap is om een startpunt te creëren. Je hoeft hier nog niet volledig te zijn. Als je alleen maar dingen kiest op basis van logica of zekerheid, dan ga je waarschijnlijk een hoop missen en kom je tot een simpel model dat niks nieuws oplevert. Breed en divers denken dus. Zet de factoren in cirkels.
Het is handig om dat met meer mensen te doen, en bij voorkeur multidisciplinair. Als mens heb je toch de neiging om die dingen te zien die je kent, weet en ervaren hebt. Je kan dus makkelijk hele groepen factoren vergeten.
Hoe diep je daarin gaat is ook afhankelijk van je perspectief. Wil je als school het spijbelen verminderen, dan zie je waarschijnlijk meer school factoren. Wil je de jongere helpen, dan zie je daar je factoren en als beleidsmedewerker gemeente zie je weer andere dingen. Vandaar dat een multidisciplinaire aanpak veel kan opleveren.
Samen met jullie (in dit facebook bericht) kwam ik tot een lijst en heb die in een plaatje gezet.
Het idee was dat geel/oranje kind-factoren waren, lichtblauw: klas blauwgroen: school. Blauw: gezin. Ik heb het idee dat het nog niet goed is, sommige zijn misschien ook dubbel, maar voor dit eerste stadium laat ik het zo.
Zoals je ziet heb ik heel veel geel/oranje factoren. Logische gezien mijn achtergrond, maar ik vermoed dat ik heel veel over het hoofd heb gezien. Er zijn vast meer klas- en meer schoolfactoren. Die hoop ik volgende week boven tafel te krijgen.
Volgende week stap 2: voel verhaallijnen aan, vind cirkels en voeg missende schakels toe.
Het volledige artikel vindt je hier:
En is uit het boek:
Kessener, B., & van Oss, L. (2019). Meer dan de som der delen. Systeemdenkers over organiseren en veranderen. Management Impact.
