Er zijn verschillende vormen van psychotherapie die bewezen effectief zijn, maar het is minder duidelijk hoe deze effecten bereikt worden – het proces waardoor de verandering plaats vindt. Als we dit zouden weten, zouden de therapieën effectiever kunnen maken en zouden we terugval en terugkomst kunnen beperken. Zoals zoveel dingen kun je ook psychotherapie bekijken met een complexe bril. Een therapie heeft gewerkt als het systeem van een ongezond evenwicht is gekanteld naar een gezond evenwicht.
Er zijn niet zoveel artikelen die op een complexe manier naar psychotherapie kijken. Wat ik aan dit artikel vooral heel verhelderend vond, is dat ze eigenschappen/gedragingen noemen die aan het kantelen vooraf lijken te gaan. Het zijn early warning signals. Zoals zo vaak zijn het dingen die in de praktijk vaak voorkomen en die je dus wel zult herkennen. In dit geval zijn ze bevestigd door onderzoek.
Kantelen
In het artikel worden twee signalen beschreven die aangeven dat een systeem gaan kantelen.
- Meer variatie in de (zwaarte van) de symptomen. Als er meer variatie is, betekent dat dat er speling is gekomen in de krachten (attractoren) die het systeem in de ongewenste staat houden. De kans dat het systeem gaat kantelen wordt dus groter. Het zegt jammer genoeg niet of het systeem de goede kant op gaat kantelen. Dit komt een beetje overeen met ‘het wordt erger voordat het beter wordt’ of ‘een moment van chaos op het kantelpunt’.
- Vertraagde terugval. Systemen in evenwicht hebben een bandbreedte. Die bandbreedte wordt bepaald door de variatie die mogelijk is in een systeem en dat dan toch nog terugkeert naar het evenwicht. Nu blijkt de snelheid waarin het systeem terugvalt in z’n evenwicht van belang te zijn. Hoe langzamer de terugval, hoe groter de kans dat er een kantelmoment zit aan te komen.
Nu is dit op zichzelf al interessant, vind ik. Maar de praktische consequenties zijn er ook. Verschijnselen die erop lijken te duiden dat dingen NIET werken (het wordt erger; wat ik ook doe, er is weer terugval) blijken een signaal te zijn dat dingen WEL werken. Dit maakt natuurlijk heel veel uit in de beleving van zowel de hulpverlener (ik kan niet helpen) als van de cliënt (het werkt niet). En die beleving is weer een attractor die een systeem het laatste zetje kan geven.
Je vindt hier het hele artikel: A complex systems approach to the study of change in psychotherapy
Meer weten?
Hier kun je meer lezen over zelforganisatie. En hier over kantelpunten.
Nog niet helemaal zeker over wat dit nu met pedagogiek te maken heeft? Lees dat hier over pedagogiek en complexiteit.
